Deze versie is aangepast voor online gebruik. De originele, vormgegeven versie kan je hier downloaden:
Wilfried Vernaeve.
De Denderstad Aalst speelde samen met Geraardsbergen de eerste viool in de kasselrij Land van Aalst. Als hoofdplaats herbergde ze de zetel van het kasselrijbestuur en in de vroegmoderne tijd was Aalst de belangrijkste marktplaats van de regio. Het stadsgezicht levert een aantal interessante vaststellingen op, maar even boeiend is wat Philips de Dijn niet afbeeldde. Een overzicht.
1 Burcht
Ook ‘Berch van Aelst’ genoemd. Dit is een motte waar de burggraaf van Aalst zijn burcht had.
2 Sint-Martinuskek
De enige parochiekerk van Aalst tot in de negentiende eeuw. De kerk heeft hier een toren, hoewel dit bij Sanderus niet het geval is. De kerk bevindt zich dicht bij de Nieuwe brugghe, die van de Vismarkt over de Dender naar het eiland tussen Dender en ‘Oude Dender’ (deel van stadswal) leidt.
3 Schepenhuis – Belfort
Het Schepenhuis vertoont op de zijkant vier traveeën. De westzijde suggereert een ingangsdeur of -poort.
Daarachter rijst de belforttoren op met rondgang vanwaar de stadswachters ’s nachts waakten over de rust in de stad en zo nodig brandalarm konden slaan.
4 Karmelieten
De kerk van het Karmelietenklooster grenst aan de Veemarkt, het plein tussen het klooster en de Nieuwstraat. Deze kerk is het enige gebouw dat duidelijk op het plan is weergegeven.
5 Begijnhof en kerk
De begijnhofkerk is groter ingetekend dat ze in werkelijkheid was. Een huisje voor de kerk suggereert het pleinbegijnhof, waarrond de huisjes van de begijnen opgetrokken zijn.
6 Molenstraatpoort
De Molenstraatpoort wordt geflankeerd door twee torens.
7 Molenstraatbrug
Wordt meestal Sint-Annabrug genoemd naar het Lieve-Vrouwkapelletje bij deze brug op de rechteroever van de Dender. Molenstraatbrug en Molenstraatpoort zijn verbonden door de Molendries.
8 Pontstraatpoort
Pontstraattoren en –brug zijn gesitueerd aan het begin van de steenweg naar Brussel.
9 Zoutstraatpoort
Op het einde van de Korte Zoutstraat treffen we de Zoutstraatpoort aan met vier imposante torens.
10 Nieuwstraatpoort
Bij de Nieuwstraatpoort onderscheiden we op het plan het poortgebouw.
11 Kattestraatpoort
Deze poort heeft twee torens. De doorgang is zichtbaar.
12 Grauwzusters
In de Nazarethstraat (het eerste stuk van de Hoogstraat) onderscheiden we een gebouw dat we herkennen als het klooster van de Grauwzusters of Theresianen.
STRATEN INTRA MUROS EN WEGEN EXTRA MUROS
Het stratenplan is duidelijk herkenbaar en omvat de vijf hoofdstraten of wijken intra muros:
• Molenstraat
De Molenstraat geeft uit op de Grote Markt. De Werf is evenals de vier watermolens op de Dender niet op dit plan aangegeven evenmin als de Werfkapel.
• Pontstraat
Dit is de straat tussen de Sint-Martinuskerk en de Pontstraatpoort. Het traject van deze straat is moeilijk te herkennen.
• Zoutstraat
De Lange Zoutstraat splitst op het einde in de Korte Zoutstraat en de Nazarethstraat. Het Sluierstraatje (Prochiaenstraatje) is niet te traceren. Aan de westzijde van deze straat bevindt zich het Sint-Jorisstraatje dat met een hoek van 90° overgaat in het Karmelietenstraatje tegenover de Karmelietenkerk, eindigend op de Veemarkt.
• Nieuwstraat
Heeft als zijstraten het Keyserstraatje en op het einde (naast de Nieuwstraatpoort) de Korte Ridderstraat (in de volksmond de Kat).
• Kattestraat
Deze straat wordt gedwarst door de (Lange) Ridderstraat en de Peperstraat, die uitkomt in de Kapellestraat.
WATERWEGEN
• In het zuidwesten duikt de Meuleschettebeek (Siesegembeek – Hoezebeek ) op die (grotendeels overwelfd) in de nabijheid van het huidige station uitmondt in de Dender.
• Twee bolwerken zijn zichtbaar: een naast de Kattestraatpoort waar de vestingsmuren van de stad het zwakst is en een in de buurt van de Nieuwstraatpoort. Sanderus tekent op zijn stadplan van Aalst zeven bolwerken.
CONCLUSIE
Dit plan geeft de indruk dat de maker ervan moeite gehad heeft om de belangrijkste elementen in de beperkte oppervlakte te persen. Daardoor is de situering soms onnauwkeurig en veelal schematisch, wat een beschrijving niet gemakkelijker maakt. De kaart is merkwaardig omwille van datgene wat er niet op vermeld is. Zo komt de Kapellepoort met de Scherrewerretoren niet voor op het plan (hoewel die reeds in 1408 van bij het Wilhelmietenklooster overgeplaatst was naar de Kapellestraat) en evenmin als het klooster van de Zwarte Zusters. De Lange Zoutstraat splitst op het einde onmiddellijk in de Korte Zoutstraat en de Klapstraat, hoewel deze laatste pas een eind in de Nazarethstraat en Hoogstraat begint. Men zou van een landmeter toch een nauwkeuriger beeld verwachten.
